کد مطلب:129797 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:149
آیا فاطمه یک دختر داشت یا بیشتر
از برخی روایات چنین بر می آید كه حضرت زهرا (س) تنها یك دختر یعنی حضرت زینب (ع) را داشت كه كنیه اش ام كلثوم بود. امام صادق (ع) از پدرانش نقل می كند كه فاطمه (س) در آستانه ی وفات به علی (ع) وصیت كرد و گفت: هنگامی كه من مردم تو خود مرا غسل ده و كفن كن و بر من نماز بخوان و مرا درون قبر بگذار و به لحد بسپار. خاكی را كه بر رویم می ریزی هموار كن و بالای سر و مقابل من بنشین و بسیار قرآن تلاوت كن و دعا بخوان. زیرا آن ساعتی است كه مرده نیاز به انس گرفتن با زندگان دارد. من تو را به خدا می سپارم و درباره ی فرزندانم تو را به نیكی سفارش می كنم. آنگاه، ام كلثوم را به سینه چسباند و گفت: چون به سن بلوغ رسید همه ی اسباب منزل از آن او باشد و پس از آن خداوند نگهدار اوست. چون فاطمه (س) وفات یافت، امیرالمؤمنین، سفارشهای آن حضرت را عملی ساخت. [1] .
نیز شیخ صدوق از حماد بن عثمان نقل می كند كه گفت: به امام صادق (ع) عرضه داشتم: فدایت گردم معنای این سخن رسول خدا (ص) چیست: «فاطمه پاكدامنی ورزید، در نتیجه خداوند آتش را بر فرزندانش حرام كرد». حضرت فرمود: آزادشدگان از آتش فرزندان بی واسطه ی ایشان یعنی، حسن، حسین و ام كلثوم هستند. [2] .
نیز شیخ مفید از عثمان بن مغیره چنین نقل می كند: چون ماه رمضان فرامی رسید، امیرمؤمنان (ع) شبی را نزد حسن شام می خورد، شبی را نزد حسین و شبی را نزد عبدالله بن جعفر و بیش از سه لقمه نمی خورد... [3] .
معنای شب عبدالله بن جعفر، شب حضرت زینب است چرا كه همسرش بود؛ و شب دیگری كه علی (ع) در آن با دخترش به نام ام كلثوم شام خورده باشد وجود ندارد!
اما روایتهای دیگری حاكی از آن است كه علی (ع) و فاطمه (س) دو دختر داشتند، تعداد این روایتها بیشتر است. جمعی از عالمان نیز با توجه به همین روایت دیدگاه اخیر را پذیرفته اند. از جمله شیخ مفید در ارشاد می نویسد: امیرمؤمنان (ع) 27 فرزند پسر و دختر داشت: حسن، حسین، زینب كبری و زینب صغری، ملقب به ام كلثوم، مادر اینان حضرت زهرا (س) است. [4] .
مقدسی (متوفای 620) می نویسد: «فاطمه (س)، حسن، حسین، ام كلثوم و زینب را برای علی (ع) به دنیا آورد». [5] نیز می نویسد: «تا فاطمه زنده بود. علی (ع) با هیچ زنی ازدواج نكرد؛ و آن حضرت، حسن، حسین، ام كلثوم و زینب كبری (ع) را به دنیا آورد.» [6] .
مرحوم مامقامی می نویسد: «ام كلثوم، بنت امیرالمؤمنین (ع)، كنیه ی زینب صغری است. وی با برادرش حسین (ع) در كربلا بود و با امام سجاد (ع) نخست به شام و سپس به مدینه رفت. او بانویی است بلندمرتبه و باهوش و فهمیده...» [7] .
مرحوم نمازی گوید: امیرمؤمنان (ع) سه دختر به نام زینب داشت، زینب كبری؛ و ام كلثوم از فرزندان فاطمه زهرا (س) و یك زینب دیگر، از مادری ام ولد (كنیز).
زینب كبری (س): وی از راویان حدیث است. او دوران پیامبر (ص) را درك كرد و در حیات آن حضرت به دنیا آمد. او عقیله ی بنی هاشم و دارای خصایل پسندیده و صفاتی نیكوست. وی در شكیبایی و پایداری و نیروی ایمان و تقوا یگانه است و مانند ندارد. در فصاحت و بلاغت، زبان امیرمؤمنان (ع) را داشت. در كتاب الزینبیات روایتهایی است كه خلاصه اش این است: هنگامی كه زینب كبری (س) به مدینه آمد مردم را به خونخواهی حسین (ع) تشویق می كرد. حاكم مدینه موضوع را به یزید گزارش داد. او نیز فرمان داد كه آن حضرت و هر كس دیگر از بنی هاشم را كه بخواهد به مصر تبعید كند و او چنین كرد. چون به مصر رسیدند، حضرت زینب مدت یازده ماه و پانزده روز در آنجا اقامت كرد و در پانزدهم رجب سال 62 ه، همانجا درگذشت» [8] .
این سخن به محسن امین عاملی منسوب است كه گفت: «روی قبری در شام بر سنگ نبشته ای چنین آمده است: این قبر حضرت زینب ملقب به ام كلثوم، دختر مولایمان علی (ع) است». [9] .
نیز شیخ صدوق از حماد بن عثمان نقل می كند كه گفت: به امام صادق (ع) عرضه داشتم: فدایت گردم معنای این سخن رسول خدا (ص) چیست: «فاطمه پاكدامنی ورزید، در نتیجه خداوند آتش را بر فرزندانش حرام كرد». حضرت فرمود: آزادشدگان از آتش فرزندان بی واسطه ی ایشان یعنی، حسن، حسین و ام كلثوم هستند. [2] .
نیز شیخ مفید از عثمان بن مغیره چنین نقل می كند: چون ماه رمضان فرامی رسید، امیرمؤمنان (ع) شبی را نزد حسن شام می خورد، شبی را نزد حسین و شبی را نزد عبدالله بن جعفر و بیش از سه لقمه نمی خورد... [3] .
معنای شب عبدالله بن جعفر، شب حضرت زینب است چرا كه همسرش بود؛ و شب دیگری كه علی (ع) در آن با دخترش به نام ام كلثوم شام خورده باشد وجود ندارد!
اما روایتهای دیگری حاكی از آن است كه علی (ع) و فاطمه (س) دو دختر داشتند، تعداد این روایتها بیشتر است. جمعی از عالمان نیز با توجه به همین روایت دیدگاه اخیر را پذیرفته اند. از جمله شیخ مفید در ارشاد می نویسد: امیرمؤمنان (ع) 27 فرزند پسر و دختر داشت: حسن، حسین، زینب كبری و زینب صغری، ملقب به ام كلثوم، مادر اینان حضرت زهرا (س) است. [4] .
مقدسی (متوفای 620) می نویسد: «فاطمه (س)، حسن، حسین، ام كلثوم و زینب را برای علی (ع) به دنیا آورد». [5] نیز می نویسد: «تا فاطمه زنده بود. علی (ع) با هیچ زنی ازدواج نكرد؛ و آن حضرت، حسن، حسین، ام كلثوم و زینب كبری (ع) را به دنیا آورد.» [6] .
مرحوم مامقامی می نویسد: «ام كلثوم، بنت امیرالمؤمنین (ع)، كنیه ی زینب صغری است. وی با برادرش حسین (ع) در كربلا بود و با امام سجاد (ع) نخست به شام و سپس به مدینه رفت. او بانویی است بلندمرتبه و باهوش و فهمیده...» [7] .
مرحوم نمازی گوید: امیرمؤمنان (ع) سه دختر به نام زینب داشت، زینب كبری؛ و ام كلثوم از فرزندان فاطمه زهرا (س) و یك زینب دیگر، از مادری ام ولد (كنیز).
زینب كبری (س): وی از راویان حدیث است. او دوران پیامبر (ص) را درك كرد و در حیات آن حضرت به دنیا آمد. او عقیله ی بنی هاشم و دارای خصایل پسندیده و صفاتی نیكوست. وی در شكیبایی و پایداری و نیروی ایمان و تقوا یگانه است و مانند ندارد. در فصاحت و بلاغت، زبان امیرمؤمنان (ع) را داشت. در كتاب الزینبیات روایتهایی است كه خلاصه اش این است: هنگامی كه زینب كبری (س) به مدینه آمد مردم را به خونخواهی حسین (ع) تشویق می كرد. حاكم مدینه موضوع را به یزید گزارش داد. او نیز فرمان داد كه آن حضرت و هر كس دیگر از بنی هاشم را كه بخواهد به مصر تبعید كند و او چنین كرد. چون به مصر رسیدند، حضرت زینب مدت یازده ماه و پانزده روز در آنجا اقامت كرد و در پانزدهم رجب سال 62 ه، همانجا درگذشت» [8] .
این سخن به محسن امین عاملی منسوب است كه گفت: «روی قبری در شام بر سنگ نبشته ای چنین آمده است: این قبر حضرت زینب ملقب به ام كلثوم، دختر مولایمان علی (ع) است». [9] .
[1] بيت الاحزان، ص 149.
[2] معاني الاخبار، ص 107.
[3] الارشاد، ج 1، ص 14.
[4] الارشاد، ج 1، ص 354.
[5] التبيين في انساب القرشيين، ص 91.
[6] همان، ص 125.
[7] تنقيح المقال، ج 3، ص 73.
[8] مستدركات علم رجال الحديث، ج 8، ص 577، شماره 18081.
[9] شهر حسين، محمد باقر مدرس، ص 132.